آنا یوردوم قاراقان

 

 

 

* موسییقی محلی استان آزربایجانی همدان

 

 

 

در جشن های محلی وعروسی در این خطه آزربایجان از موسیقی محلی استفاده میشود. در مراسم و اعیاد ملی "عاشیق های" شهرهای تورک نشین همدان، ُُرزن کورنگ، قوروا درگزین ،لالین ،قهاوند، فامنین ، باهار، دمق ،ازندریان و ... با نواختن ساز محلی"چو گور(C??ür)به نقالی می پردازند و مجلس زا گرم میکنند و با بیان و تعریف داستان های حماسی  توسل به امامان مطهر را گوشزد می کنند.   

 

ضمن اینکه این موسیقی ریشه در روح و جان  مردم این دیار دارد  تمام درسهای  زندگی را از این  موسیقی  فرا می گیرند. این "عاشیق ها" هر از چند گاهی فضای مجلس را با صلواتی بر محمد {ص} و آل او عطرآگین میکنند و با تاکید  بر شخصیت های داستانی خود  زندگی یکرنگ و بی ریا و محبت و بندگی را  و توسل به بزرگان دین وظلم ستیزی  و شجاعت وصبر را به شنوندگان توصیه میکنند.  

 

علاقه مند  به فرهنگ و زبان  این خطه تورک زبان از وطن  اسلامیمان علاوه بر اقتدا بر پیشوایان دینی در فرهنگ عامه امید و تلاش را از داستانهای "اصلی وکرم" و"عاشیق غریب" و ظلم ستیزی را از سمبل قدرت خود "کور اوغلی" و همچنین سازندگی و میهن پرستی را از داستانهای "خسته قاسیم" و "حکیم تیلیم خان" می آموزند و سرمشق زندگی قرار میدهند.

 

ولی!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! ولی افسوس این داستانها و این فرهنگ غنی می رود تا بدست فراموشی سپرده شود و جانشین آن  موسیقی مبتذل غرب و موسیقی های بیگانه گردد!!!!  

 

         

ریضا سلطانی(درگزین اوغلو)

 

 

 

* ریشه شناسی زبان تورکی آزربایجانی

 

 

 

زبان سند هویت هر ملتی است . سندی که اثبات آن تبلور ذات هر خلقی است. در واقع موجودیت هر ملتی در این کره خاکی نشانگر حضور زبانی اوست. زبانی که مورد تکلم واقع می شود از طریق اصوات، هجاها و آثار مکتوب سند زنده ای بر جای می- گذارد، سندی که جزیی از میراث بشری است و بر همه انسانهای فکور است که از موجودیت ، حق حیات و فضای تنفسی آن زبان در ابعاد گوناگون مدافعه نمایند.   

 

 

زبان تورکی اذربایجانی جزء شاخه غربی زبان های تورکی و از شاخه زبان های آلتاییک می باشد و آن هم جزء دسته اصلی زبان های اورال -آلتاییک است. تورکی استانبولی و ترکی تورکمنی نیز جزء شاخه غربی (دربعضی تقسیم بندی ها جنوبی) زبان تورکی محسوب میشود. تورکی قزاقی، قرقیزی، اوزبکی و اویغوری نیزجزء شاخه شرقی زبان تورکی (در بعضی تقسیم بندی ها متفاوت است) به حساب می آیند.         

 

از دیگر زبانهای آلتاییک میتوان به زبانهای مغولی، کره ای، ژاپنی، مانچو و تونقوز اشاره کرد. زبان های فنلاندی ومجاری نیز جزء شاخه زبان های اورالیک حساب می شوند .

 

بر اساس نظریه اول تورکی آزربایجانی از اختلاط لهجه های اوغوز و قپچاق و تورکی شرقی اویغوری بوجودآمده است که در زمان امیرتیمور و بعد از آن، با آمدن ایلات تورک آناتولی ( شاملو، روملو، استاجلو، قاجار،افشار و...) به آزربایجان، عنصر اوغوز در تورکی آزربایجانی بیشتر شد.

 

 

 

 

 

 

* تورکان  قارا گؤزلو

 

 

 

هم اکنون ?یش از 60% ازجمعیت استان همدان را تورک ها تشکیل میدهند. بخشی از تورک های استان از اعقاب ایل تورک قره گؤزلو هستند که از گذشته های بسیار دور، غالبا بهره ی وافی از عرفان و ذوق ادبی داشته ودر مقاطع مختلف تاریخی، مصدر خدمات اجتماعی و سیاسی بوده اند.هم چنان که ایلات ترک دیگری در استان همدان ساکن هستند مانند افشارها در شهرستان اسدآباد، تورکان باهار در شهرستان باهار، تورکان تکللو و بیات در شهر همدان ...تورکان قره گؤزلو هم در شهرهای کورنگ، منطقه درگزین، مهربان،خدابنده لو و جاهای دیگر ساکن هستند.  

 

 وجه تسمیه ی ایل قره گؤزلو(چشم سیاهان) هرچه باشد بر اساس منابع و مدارک متعدد تاریخی، آنها گروهی از تورک ها بودند که ابتدا در آسیای مرکزی(قزاقستان،قرقیزستان،اوزبکستان،تورکمنستان) زندگی میکردند اما با آغاز حاکمیت تورکان سلجوقی در خاورمیانه از جمله ایران،قره گؤزلوها نیز که خود از تورکان سلاجقه بزرگ بودند به مناطق شام(سوریه ی کنونی) مهاجرت و آنجا را موطن خود قرار دارند.

 

 در سال 800 ه.ق امیر تیمور گورکانی که خود از تورکان اوزبک بود،به قصد توسعه ی امپراطوری مقتدر خویش  به مناطق شام آسیای صغیر لشکرکشی نمود و پس از فتح آن مناطق و به هنگام بازگشت از سمرقند امر نمود که بعضی از ایلات تورک ساکن آن نواحی از جمله قره گؤزلوها به موطن نخستین شان یعنی تورکستان(آسیای مرکزی) باز گردند. در راه بازگشت و با تقاضای جد شاه اسماعیل صفوی، ایلات تورک مذکور از لشکر امیر تیمور کوره کن جدا شدند و قره گؤزلوها در استان همدان فعلی رحل اقامت افکنده و به تورکان بومی استان همدان اضافه شدند. قره گؤزلوها کم کم صاحب نفوذ و قدرت و مکنت و اراضی در جای جای ایران شدند.                           

 

 در اواخر تسلط زندیه و مقارن ظهور سلسله ی تورک قاجاریه، نیروی عظیمی به دست آورده و نقش بس مهمی در تحولات سیاسی و اجتماعی ایفا کردند. در اواخر قرن 13ه.ق بیش از سه چهارم روستاها و قراء منطقه همدان آزربایجان در تملک بزرگان قره گؤزلو بود ضمن اینکه وصلت چندین نفر از امرای این ایل با شاهزادگان قاجار بر موقعیت و قدرت آنها افزود. از ایل تورک قره گؤزلو مردان بزرگی در صفحات تاریخ سرزمین آزربایجان درخشیده اند.از جمله :

 

1.عالم و عارف صوفی مشهور "حاج محمد جعفر بن حاج صفر قره گؤزلوی کورنگی " ملقب به "مجذوب علی شاه " :نخست وزیر دوره دوم مجلس شورای ملی در زمان سلطنت محمد علی شاه قاجار .   

                      

 2 ."علی خان قره گؤزلو" :سردار شجاعی که در جنگ ایران و انگلیس در بوشهر چندین بار ارتش دشمن را وادار به عقب نشینی کرد.  

 

3 ."محمود خان قره گؤزلو" :وزیر خارجه ی ناصرالدین شاه     

                            

4. "ابوالقاسم خان قره گؤزلو" ملقب به "ناصرالملک": با نفوذ ترین رجل سیاسی تورک در عصر قاجاریه که نایب السلطنه ی احمد شاه قاجار هم بود و صدها شخصیت معروف دیگر ...

 

بخشی از تورکان قره گؤزلو در تورکیه ساکن هستند که با لهجه تورکی استانبولی نام آنها به صورت "کاراگؤز" تلفظ می شود. در زمان سلطان بایزید دوم امپراطور عثمانی، دو نفر از پاشاهای تورکان عثمانی ملقب به  "قره گؤز پاشا" بودند(  پاشا بالاترین رتبه نظامی در ارتش عثمانی  و به معنی   ژنرال)  .

 

 در پایان ما تورکان استان همدان با پیشینه ی فرهنگی و تمدنی طولانی  به تورک بودنمان افتخار میکنیم و در مقابل تورک ستیزان این سرود را ترنم میکنیم که:      

 

  حق یولوندا ییله روخ                جسارتی ،غیرتی چوخ 

 اؤلد?س? وار دؤند?س? یوخ         ت?رک ائل لری منیم ائلیم

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 * درگزین آزربایجان

 

 

منطقه باستانی درگزین در 80 کیلومتری شمال شرق همدان قرار دارد.این منطقه از دیر باز مورد توجه بوده است. چرا که در مسیر فرهنگها و تمدنهای شرق و غرب قرار داشته است.   و نیز منطقه درگزین باستان به خاطر نزدیکی به یکی از مراکز مهم فرهنگی و تمدن بشری یعنی بین النهرین که خاستگاه تمدن بشریش نامیده اند،جائی که تاریخ کتابت از آنجا آغاز گشته است،همیشه به علم و ادب در این منطقه اهمیت داده می‌شده است.

 

و نیز به خاطر قرار گرفتن منطقه درگزین در نزدیکی یکی از مراکز مهم تمدن شرق و غرب یعنی ماد ها که مرکزشان اکباتان بوده است،در 3000سال پیش نیز این منطقه اهمیت ویژه ای داشته است.

وجود تپه های باستانی بیشمار که متاسفانه بسیاری از انها توسط مردم ناآگاه نابود گشته اند،گواه بر این است که این منطقه به خاطر موقعیت جغرافیانی و طبیعی و سیاسی محل استقرار تمدنها و اقوام و طوایف مختلف بوده است.

 

این منطقه باستانی که از روزگاران قدیم شامل شهرهای کنونی قروه، دمق، رزن، فامنین و بخشهایی از مزلقان چای نوبران ساوه را شامل می‌شده است  که هم اکنون فقط  شهر قروه نام آن را به یدک می‌کشد.

 

البته روستایی هم به این نام در این منطقه وجود دارد که اثر تاریخی وملی گنبد درگزین (درگزین کومزی) از یادگاران دوره‌ی تورکان ایلخانی در آن قرار دارد. از زمانهای بسیار دور روش اداره این منطقه توسط خانها به صورتی بود که حاکمان دیگر مناطق در اداره این منطقه دخالتی نداشتند، به عبارت دیگر درگزین منطقه‌‌ای خود مختار از اکباتان بوده است.

 

زبان و نژاد:

 

مردم این منطقه از نژاد تورک می‌باشند و زبان آنها به طبع به زبان تورکی است. زبان تورکی رایج در منطقه گویش تورکی همدانی و لهجه‌ی تورکی آزربایجانی است. تاریخ مردمان این مرز و بوم بسیار کهن است و شاید بتوان گفت تاریخ حضور تورکان در این منطقه به 7000 سال هم می‌رسد که در مطالب بعدی در مورد آن مفصلا بحث خواهیم کرد.

 

جغرافیا:

 

منطقه (قصبه) آزربایجانی درگزین در شمال شرقی استان همدان، واقع بوده و از سمت شرق به منطقه ساوه، از سمت شمال به استان زنجان و قزوین و از سمت مغرب به منطقه کورنگ و از سمت جنوب به منطقه همدان محدود می‌شود.

 

دین:

 

 مردم این منطقه مسلمان، شیعه دوازده امامی هستند ولی سابقا مردم این دیار سنی مذهب بوده و قبل از اسلام زردشت و خیلی قبلتر از آن به آیین شامانیزمی اعتقاد داشته‌اند. آثار مکشوفه از قبرستان روستای کرووس در مورد نحوه‌ی به خاک سپرده شدن مردگان (به حالت چمباتمه و ...) و اشیای بدست آمده از گورهای آنان مؤید اعتقاد به آیین شامانیزمی می‌باشد .نامهای باستانی روستاهای منطقه مانند گوورسون (جاورسجین)، تپه‌ی باستانی گوورقالا در مکان قبلی روستای تاریخی وسمق و ... نشان دهنده‌ی وجود آیین زردشتی در میان مردم گبر (گوور) این منطقه بوده است.

                                                                                                            

 

 گبر در زبان تورکی همان آیین زردشتی است که به صورت گوور تلفظ می‌شود. آیین شامانیزم از طبیعت الهام می‌گیرد و قبل از ظهور ادیان امروزی انسانهای قبل از تاریخ به آن اعتقاد داشته اند. مثلا اعتقاد به خدای آسمان (گوگ تانگری) در بین شامان ها امری رایج بوده است که بعدها این اعتقاد در دین مبین اسلام هم ریشه دوانده است.علاوه بر اعتقاد به خدای یکتا و واحد ،آیین شامانیسم به هر یک از پدیده های طبیعت، ارزش و احترام خاصی قائل بوده و در بعضی موارد برای پدیده های بزرگتر ،الهه هایی متصور بوده است مثلا الهه ی کوه و دریاو...

 

   حتی " توتم پرستی"  در گذشته های بسیار دور و یا اعتقاد به توتم در بعضی ملت های امروزی ریشه در اعتقادات این آیین کهن دارد. به علت قدمت کهن این آیین و تاریخ قدیمی وچند هزار ساله ی ملت های تورک و حتی بعد از پذیرش دین مبین اسلام توسط تورکان ، برخی اعتقادات آیین شامانیزم در آنها باقی مانده است. جالب است بدانید هنوز هم این آیین  در بین تورکان تووا (TUVA) در جمهوری فدراتیو روسیه و در بین بیشتر قبایل سرخ پوستان  آمریکا به قوت خود باقی است.

 

 

 

 

                                 

* ماه مهر : ماه بی مهری برای ملت آزربایجان

    

 

                   

بار دیگر ماه مهر فرا می رسد و همهمه و غوغای کودکان و نوجوانان برای ورود به مدارس و شروعی دوباره برای تحصیل علم و فرهنگ آغاز می گردد. و میلیون ها کودک تورک آزربایجانی همانند سایر فرزندان این کشور راهی کلاس درس می شوند.  اما باز هم زبان مادری این نسل آینده همچنان در کنج خانه هایشان محصور مانده است. کودکان این منطقه بدون احساسات و عواطف مادری و بدون هویت بومی خویش و بدون استفاده از فرهنگ زبانی خود تعلیم و تربیت را آغاز مینمایند.

 

یادم می آید که در سال های گذشته یکی از همکارانم سخنی را نقل کرد که حاضرین در جلسه را بسیار متاثر ساخت او می گفت که وقتی در آموزش و پرورش استخدام شدم مرا به یکی از شهرهای کوچک کردستان برای تدریس فرستادند چند ماهی از سال تحصیلی گذشت که بچه ها نه تنها پیشرفتی نداشتند بلکه اغلب درس را نمی فهمیدند اولیای دانش آموزان از من پرسیدند : دلیل این افت تحصیلی چیست؟ جواب دادم  :من یک  معلم تورک هستم که باید با زبان فارسی به فرزندان کرد شما زبان انگلیسی یاد بدهم بالاخره نتیجه این چند زبانی افت شدید تحصیلی خواهد بود.

 

 این گونه مثال ها حقایق روشنی هستند که متاسفانه انکار میگردند و نادیده شمرده می شوند. مسئولین کشوری بیش از همه اقشار مردم بر این نکته واقف هستند که میزان آماری تحصیل و کیفیت آموزشی در مناطق غیر فارس همچون بلوچستان- خوزستان- کردستان علی الخصوص اکثریت جمعیت این کشور یعنی تورک های آزربایجان بطور فاحشی پایین بوده و افت شدیدی پیدا کرده است.

 

کودکان نزدیک به 50 میلیون نفر از جمعیت کشور دچار بیماری تعارض شخصیتی شده اند و این بیماری از دو گانگی فردیت هر انسانی نشات می گردد. فرزندان اکثریت جمعیت در فرهنگ کج هویتی غوطه ور شده اند. برای بی هویتی می توان یک هویت با معنا ساخت و جایگزین نمود اما برای کج هویتی این کار اصلا ثمر بخش نیست بدین صورت که این نسل سردرگم از مسیر اصلی یعنی هویت اصیل مادری (و ملی) خود منحرف شده و خویشتن خویش را در یک کانال دیگر نمایان ساخته و (من) بودن خود را در فرهنگ غیر مادری تعریف می کند و این موضوع فاجعه ای بس بزرگ را برای کشور پدید آورده است.

 

فرزندان ما پس از ماه ها انتظار برای آموختن و برای شوق نوشتن و خواندن وقتی پای در مدرسه می گذارند با شوک عجیبی روبه رو می شوند این فرزندکوچک معصوم که شش سال  از عمر خود را با مدنیت مادری خویش «یعنی ریشه تاریخی» با فهم و شعور آنای  خود که به خانه - کوچه و محله و شهر و در نهایت به دنیا نگریسته است یکباره تمامی ساخته و پرداخته هایش رنگ می بازند و بلندی های ذهن واقعی خویش فرو می ریزند تا پردازش شعوری وی از مفهوم «سو» به «آب» تغییر 180 درجه ای داشته باشد «در فرهنگ آزربایجانی».

 

درست در همین نکته هست که کج هویتی بر اساس چالش های شوونیستی شکل گرفته و در مغز این کودک شش ساله با نا هنجاری  تمام تراشیده می شود و انسانی ایجاد می گردد که نه خود را می شناسد و نه امکان دارد که در دیگری هضم شود که این دومی در صورت وقوع - جنایت تام هست اینجاست که تعارض دو گانگی شخصیتی پدید می آید و این یعنی یک نسل آواره و سرگردان نسلی که از همه ی  عناصر فرهنگی وابسته به خود بیگانه می شود و راه برای آسیمیله شدن هموار می گردد جوانانیکه نه خود را می شناسند و نه امکان شناختن خود را پیدا می کنند کج هویتی در همین کانال و در عبور از این مسیر به صورتی انکار ناپذیر تعریف می شود و جایگاه برنامه ریزی شده اصل خود را می یابد.

 

در نتیجه بازگشایی مدارس در ماه مهر یعنی بازگشایی دوباره همان اعمال شوونیستی و زبان مادری میلیونها کودک آزربایجانی در کنج اتاق ها و در لابلای بقچه ها- صندوقچه ها با چه مظلومیتی در حصار می ماند.با توجه به توضیح صریح قانون اساسی کشور در اصل 15 و با بذل توجه به مواد مطرح در کنوانسیون حقوق بشر کودکان و نوجوانان و جوانان بایستی در مدارس با زبان مادری «ملی» خود گام در جاده آموزش و پرورش بنهند فرزندان عزیز ما باید علم و فرهنگ را معنویت را و شکوفایی استعداد های خود را با زبان و مدنیت مادری خود بیاموزند تا ماه مهر ماه بی مهری برای ملت آزربایجان مبدل به ماه محبت و صمیمیت و صداقت گردد.

 

 

هدایت ذاکر _دبیر دبیرستان های شهر تبریز